Franciszek nie prawi młodym komplementów. Nie rozpieszcza ich, nie traktuje ulgowo. Nie chce pozyskać ich pobłażaniem. Jest także bardzo bezpośredni, jeśli jest to konieczne. Tak jak to było z młodzieżą, która w sierpniu przyjechała do diecezji Piacenzy: „Kiedy młody człowiek mówi mi: «Co za złe czasy, Ojcze Święty, nic się nie da zrobić!» – odsyłam go do psychiatry”.

Ta cięta odpowiedź nie przez wszystkich została dobrze odebrana i w Internecie można przeczytać wiele polemicznych reakcji, jakby roszczeń do prawa do depresji. Ojciec Święty w tej kwestii jednak jest bezkompromisowy. Postanowił nie dostarczać alibi. Młodość jest szansą, a nie upośledzeniem, niezależnie od kontekstu, w jakim się żyje. „Chrześcijanie–pesymiści – nieładnie! Wy, młodzi, nie możecie i nie wolno wam nie mieć nadziei, nadzieja jest częścią waszego istnienia. Człowiek młody bez nadziei nie jest młody, za szybko się zestarzał!” – powiedział podczas wizyty w Cagliari. I wyjaśnił, że młody człowiek bez nadziei dostaje się z czasem w ręce władzy „handlarzy śmiercią”, którzy krążą jak sępy, sprzedając antidota na smutek. „Bardzo was proszę, nie sprzedajcie waszej młodości tym, którzy sprzedają śmierć! Wiecie, o czym mówię!”.

Dlatego Papież kładzie zawsze nacisk na jedną kwestię i zachęca młodych, by zachowali pełnię młodości, również w swojej postawie. By się nie zaszywali i wychodzili z ukrycia. Na placu św. Piotra wiele razy prosił, by ich głos był donośniejszy. W Brazylii wręcz zaprosił ich, by „podnosili wrzawę, wprowadzali zamęt”. Rzymskim studentom polecił, by byli „nie obserwatorami, ale bohaterami”, by „nie patrzyli na życie z balkonu”. I dodał: „Wmieszajcie się tam, gdzie możecie podjąć wyzwania, gdzie jesteście proszeni o pomoc w dalszym życiu, rozwoju, w walce o godność osób, w walce przeciwko ubóstwu, w walce o wartości i w wielu walkach, na które codziennie natrafiamy”.

„Nie ustawiajcie się w ogonie”. Młodym nie wolno powściągać aspiracji do budowania lepszego świata, ponieważ to dążenie jest integralną częścią młodości. Przepiękne słowa w tej kwestii zostały wypowiedziane na plaży w Copacabanie: „Twoje młode serce pragnie budować lepszy świat (…). Chłopcy i dziewczęta, proszę was: nie ustawiajcie się w «ogonie historii»! Bądźcie twórcami! Grajcie w ataku! Kopcie piłkę wprzód!” (cyt. za: www.vatican.va).

Papież nie ukrywa, że dzisiaj między Kościołem a młodymi nie układa się najlepiej. Ze swoim jak zawsze sugestywnym realizmem, charakterystycznym dla jego sposobu mówienia, podczas spotkania z młodymi w Cagliari nadał nowe imię sakramentowi bierzmowania – „sakrament odejścia”: „Sakrament bierzmowania – jak nazywa się ten sakrament? Bierzmowanie… Nie! Zmienił nazwę: «Sakrament odejścia». Przyjmują go i odchodzą z Kościoła – czy tak nie jest? To jest doświadczenie porażki”. Dzieje się tak, ponieważ zapominamy, że chrześcijaństwo „nie jest jakąś abstrakcyjną nauką, ale zasadniczym poznaniem Chrystusa, osobistą relacją z Bogiem, który jest miłością. Być może trzeba bardziej kłaść nacisk na formację wiary przeżywanej jako relacja, w której doświadcza się radości bycia kochanym i tego, że można kochać”. A młodzi są tymi, którzy są najbardziej narażeni na to redukowanie chrześcijaństwa do „poprawnej” abstrakcji.

A więc w którym momencie mogą zacząć się „wynurzać"?

Spotykając się z młodymi na czuwaniu podczas Światowych Dni Młodzieży w Rio, Papież podał bardzo wymowny przykład. „Myślę, że czegoś możemy się nauczyć z tego, co dokonało się w tych dniach, z tego, że musieliśmy z powodu złej pogody zrezygnować z odbywania tego czuwania na Campus Fidei w Guaratibie. Czy czasem Pan nie chce nam powiedzieć, że prawdziwe pole wiary, prawdziwy Campus fidei, to nie miejsce geograficzne, ale to my sami? Tak! To prawda! Każdy z nas, każdy z was, ja, wszyscy!” (cyt. za: www.vatican.va). Pan nie wzywa „masy”, ale każdego osobiście: „Ciebie i ciebie, i ciebie, każdego. Słuchajcie w sercu, co do was mówi” – mówił dalej na plaży w Copacabanie.

Nic w zawieszeniu. A co sugeruje Jezus współczesnemu młodemu człowiekowi? To tutaj właśnie papież Franciszek wchodzi na drogi wymagające widzialnej i konkretnej przemiany życia. Tak jak przystało na prawdziwego ojca, kieruje do nas wezwanie, zrozumiałe, przekonujące i uwzględniające konkretne okoliczności. Jest to aspekt najbardziej uderzający w tym Papieżu, przede wszystkim w odniesieniu do tego, na co potrafiliśmy (albo nie potrafiliśmy) wskazywać naszym dzieciom. Jest to wskazanie na posiadanie świadomości ograniczenia, z jakim zostaliśmy stworzeni, a następnie na podążanie za tym, kto w swoim życiu tą świadomością odznacza się osobiście – za ubogimi. Upodobanie do nich Papież przejawia w każdej chwili, w szczególności jednak sugeruje je jako horyzont młodym. Nie jest to tylko wrażliwość socjologiczna, ale egzystencjalna. Jak wyjaśnia w liście na ŚDM w Krakowie, przymiotnik „ubogi” w grece ma nie tylko wymowę materialną, ale oznacza także „żebrzącego”. Człowiek żebrze o Boga, a „modlitwa jest spotkaniem Bożego i naszego pragnienia” (cyt. za: www.vatican.va).

Ojciec Święty nie pozostawia jednak spraw w zawieszeniu (i w tym jest naprawdę „ojcem” dla nas, ojców) i ostatecznie kieruje ku konkretnym perspektywom. Przepiękne jest pochodzące z tego samego listu końcowe przywołanie do wolności „wobec rzeczy”: wolni od mód, wolni od zatroskania o posiadanie. Nie jest to opcja oczywista i nie może być wyborem słownym albo dotyczącym wartości. By być wolnymi wobec rzeczy, potrzeba odwagi bycia szczęśliwymi oraz odwagi zachowywania umiaru.