1. Sąd o życiu

Chciałbym rozpocząć naszą rozmowę, czerpiąc inspirację z trzech fragmentĂłw mozartowskiego Requiem. Reprezentują one w sposĂłb syntetyczny sąd o Ĺźyciu, sąd, w ktĂłrym ocalona zostaje godność wolności, przede wszystkim zaś godność Boga; reprezentują one Ăłw sąd ukazując głębokie przeciwieństwo (ktĂłre w końcu nie jest sprzecznością) z jakiego on wypływa, dramatyczną przeciwstawność ktĂłrą wyzwala w czasie (muzyka Mozarta dobrze nam to uzmysławia).

KaĹźde zdanie zaczyna się od niepodwaĹźalnej afirmacji wyĹźszości Boga, panowania sprawiedliwości i prawdy, i zaraz potem zostaje jakby przerwane przez coś, co niespodziewanie osładza tę surowość sprawiedliwości, tę cierpką afirmację prawdy, łagodzi ją w prośbie, w błaganiu, o ktĂłrym wiadomo, iĹź moĹźe być wzniesione. "Rex tremendae majestatis" - tak zaczyna się pierwszy fragment: KrĂłlu straszliwego majestatu, do ktĂłrego nie śmie się zbliĹźyć Ĺźaden człowiek (wieĹźa Babel jest symbolem kolektywnego wysiłku całej ludzkości, zmierzającego do detronizacji Boga, do koncepcji świata bez Boga. Skutki wieĹźy Babel systematycznie, okresowo eksplodują w historii. Nam przypada Ĺźyć w takim momencie: przeĹźywamy go i jeszcze się on nie skończył: będzie jeszcze gorzej). KrĂłlu straszliwego majestatu, a potem niespodziewanie: "KtĂłry zbawiając, zbawiasz darmo", ktĂłry Ĺźyjesz wolą zbawiania, darmową, miłosną, Salva me, fons pietatis, zbaw moje Ĺźycie, ĹşrĂłdło miłości. Rex tremendae majestatis qui salvandos salvas gratis, salva me fons pietatis, KrĂłlu straszliwego majestatu, darmowo zbawiający ludzi, ktĂłrych chciałeś zbawić, zbaw rĂłwnieĹź mnie, o ĹşrĂłdło miłości.

Ten ogĂłlny sąd precyzuje następny fragment. Confutatis maledictis, flammis acribus addictis: zdacie sprawę z kaĹźdego słowa wypowiedzianego niepotrzebnie, kaĹźda rzecz jest poddana osądowi; a zaraz po sądzie, błaganie: Voca me cum benedictis, wezwij rĂłwnieĹź mnie z tymi, ktĂłrzy się zbawią. O to Cię proszę błagalnie, na kolanach przed Tobą, ze skruszonym sercem, niemal startym na proch: gere curam mei finis, weĹş Ty w swoje ręce troskę o mĂłj los.

Owa wyĹźszość Boga, niepodwaĹźalna, ten szczegółowy i nieunikniony sąd urzeczywistnia się w określonym czasie (trzeci fragment): Lacrimosa dies illa, w dzień pełen łez, bĂłlu, w ktĂłrym wyjdzie na zewnątrz z ognia powszechnego, na sąd, człowiek grzesznik, człowiek przestępca. Ale oto znowu błaganie: Huic ergo parce, Deus: pie Jesu Domine, dona eis requiem, przebacz, BoĹźe, miłościwy Panie Jezu, obdarz nas pokojem.

2. Grzech pierworodny

Chciałbym teraz przypomnieć tegoroczny manifest paschalny, zapraszając was do zwrĂłcenia takĹźe uwagi na reprodukowany na nim obraz (Ĺťegluga Andrea Pisany), poniewaĹź zachowuje on głęboki związek z Requiem Mozarta. Ĺťycie jest rzeczą powaĹźną i wielką. Musimy zdać rachunek z kaĹźdej chwili, z kaĹźdego gestu, z kaĹźdego słowa, z kaĹźdej myśli: na tym polega wielkość Ĺźycia. Gdybyśmy byli mięczakami, albo innym rodzajem zwierząt, nie musielibyśmy zdać rachunku. Tymczasem kiedyś zdamy sprawę z kaĹźdej myśli, nawet najbardziej ukrytej, ze względu na ową wielkość: poniewaĹź ludzkie „ja" konstytuuje, tworzy więź z nieskończonością, ludzkie "ja" stoi w obliczu nieskończoności. Bez względu na to, czy poprawiasz sobie fryzurę, albo jesz kromkę chleba, nie moĹźesz wyrwać się z tej ostatecznej więzi, ktĂłra konstytuuje twoje "ja", nie moĹźesz wyrwać się z tej wielkości, ktĂłra je definiuje.

Rozważmy zatem jeszcze raz tekst Péguy`ego, który, jak każdy manifest wielkanocny, został podyktowany jako temat na cały rok. "Ten nowoczesny świat nie jest jedynie światem kiepskiego chrześcijaństwa, to nie byłoby jeszcze nic takiego, ale jest światem niechrześcijańskim, zdechrystianizowanym". To jest świat, który nie chce już więcej chrześcijaństwa, który chrześcijaństwo przestało obchodzić. Jaki jest jednak znak tej radykalnej dechrystianizacji, w porównaniu z którym fakt, iż nasz świat jest światem kiepskiego chrześcijaństwa, to jeszcze nic? Jak można powiedzieć, że świat kiepskiego chrześcijaństwa to jeszcze nic? Czy może być jeszcze coś gorszego?

„Katastrofa polega dokładnie na tym, Ĺźe nasze własne nędze nie są juĹź więcej chrześcijańskie. RĂłwnieĹź za panowania Rzymian czasy były podłe" (podli byli rĂłwnieĹź pierwsi chrześcijanie: wystarczy przeczytać listy świętego Pawła, Dzieje Apostolskie; św. Paweł został zdradzony przez chrześcijan, poniĂłsł śmierć wskutek donosu chrześcijan). Zasadniczy problem leĹźy w tym, Ĺźe człowiek jest pierworodnie zraniony. Wymaganie, aby nasze nędze były chrześcijańskie, oznacza zasadniczo, Ĺźebyśmy mieli świadomość, iĹź wypływają one w pierwszym rzędzie z grzechu pierworodnego, z owej śmiertelnej rany. Rodzimy się ze śmiertelną raną, jak dziecko, ktĂłre nie jest w stanie przeĹźyć i skazane jest na śmierć. Fakt, Ĺźe "nasze własne nędze nie są juĹź więcej chrześcijańskie", oznacza przede wszystkim zapomnienie, zatarcie, totalną cenzurę, w Ĺźyciu kulturowym (w całej kulturze), ale teĹź w moim Ĺźyciu, w Ĺźyciu kaĹźdego z nas, grzechu pierworodnego, faktu, iĹź rodzimy się z pęknięciem, z raną, ze śmiertelnym kalectwem. Śmiertelna rana albo kalectwo oznacza, Ĺźe nie jesteśmy w stanie być samymi sobą: rodzimy się bez moĹźliwości bycia samymi sobą.

3. Konsekwencje pewnej cenzury

Konsekwencją zapomnienia o grzechu pierworodnym jest przede wszystkim to, że człowiek nie rozumie siebie i nie pojmuje siebie w relacji do swego przeznaczenia (losu, celu). Możemy mówić o przeznaczeniu (wszyscy mówią o przeznaczeniu, godzą się na przeznaczenie, większość godzi się nawet na jego nazwę, Bóg) lecz nie tolerujemy faktu pojmowania siebie samych w relacji do przeznaczenia. Dokładne przeciwieństwo tego, co Jezus mówi w najstraszliwszym zdaniu wszystkich Ewangelii: "Wtedy Jezus rzekł do swoich uczniów: "Jeśli ktoś chce pójść za Mną, niech się zaprze samego siebie, niech weźmie krzyż swój i niech mnie naśladuje. Bo kto chce zachować swoje życie, straci je; a kto straci swe życie z mego powodu, znajdzie je. Cóż bowiem za korzyść odniesie człowiek, choćby cały świat zyskał, a na swej duszy szkodę poniósł? Albo co da człowiek w zamian za swoją duszę? (Mt 16, 24-26). Co z tego, że osiągniesz wszystkie cele, posiądziesz wszystko, co chcesz, a zgubisz samego siebie?

Zapomnienie o grzechu pierworodnym, jako przyczyna odrzucenia pojmowania siebie w relacji do swojego przeznaczenia, równoznaczne jest egzystencjalnej negacji Boga. Nasze własne nędze nie są już więcej chrześcijańskie, to znaczy pokrywają się z negacją Boga, z negacją egzystencjalną, albo, jeśli wolicie, praktyczną. Jednak człowiek pozbawiony wymiaru więzi z przeznaczeniem traci całą swoją godność. I wtedy alternatywa, przed którą staje jest bardzo prosta i straszna: z jednej strony, spłycenie siebie, nihilizm (czynienie tego, co mi się podoba): wszystko jedno co, ponieważ nic się nie liczy; z drugiej strony, pozornie sprzecznej z pierwszą, bezgraniczne zarozumialstwo: zniszczenie albo usiłowanie zastąpienia więzi z Bogiem. Nihilizm i zarozumialstwo.

Ale podkreślmy raz jeszcze: człowiek nie uznający własnej pierworodnej kruchości (człowiek jest pozbawiony zdolności bycia sobą samym) jest jakby cały czas poza sobą, w paranoicznym albo psychiatrycznym tego słowa znaczeniu, do tego stopnia, że nie jest w stanie dopasować do siebie i sklecić razem rzeczy które po kolei czyni.

4. Nędza chrześcijańska: 
wewnątrz miłosnego spojrzenia obecności

Co znaczy w takim razie być wobec siebie w taki sposĂłb, Ĺźeby jakby cały czas odnajdywać swĂłj początek w śmiertelnej ranie? Ĺťeby nie godzić się na odrzucenie oczywistości owego pierworodnego bĂłlu, Ĺźeby go uznać? Inaczej mĂłwiąc, co znaczy być biednym chrześcijaninem? Bieda chrześcijanina jest biedą człowieka, ktĂłry zaczyna od świadomości, Ĺźe jest grzesznikiem (mĂłwiliśmy o tym wiele razy: nie istnieje Ĺźaden prawdziwy akt naszego świadomego Ĺźycia, o ile nie zaczyna się od świadomości, iĹź jesteśmy grzesznikami). A świadomość grzeszności zakłada miłosne spojrzenie czyjejś obecności. Jedynie miłosne spojrzenie czyjejś obecności pozwala mi poczuć się grzesznikiem, pozwala mi uznać się za grzesznika, jak Magdalenie, tam na chodniku, kiedy zobaczyła przechodzącego Chrystusa, jak Zacheuszowi, kiedy poczuł, Ĺźe patrzy na niego i spodziewa się czegoś od niego ten przechodzący obok mężczyzna; ale tak jak dziecko stojące przed matką: płacze z powodu popełnionego błędu, z powodu świadomości swojej pomyłki, poniewaĹź ma matkę, ktĂłra go tuli do siebie, i to oczyma wcześniej jeszcze niĹź ramionami.

"Nasze własne nędze nie są juĹź więcej chrześcijańskie": wielka alternatywa pomiędzy chrześcijaninem a niechrześcijaninem (a niechrześcijanin, mĂłwi PĂŠguy, podbił chrześcijanina i wyrzucił mu z serca jego chrześcijaństwo), róşnica pomiędzy chrześcijańską nędzą, widzianą po chrześcijańsku, a nędzą widzianą nie po chrześcijańsku, daje się tak podsumować: jest to róşnica pomiędzy moĹźliwością istnienia, posłannictwa, nachalności przebaczenia, a nieobecnością przebaczenia.

Człowiek, ktĂłry nie uznaje grzechu pierworodnego, ktĂłry nie ustosunkowuje się do swojego przeznaczenia, ktĂłry w miejsce swojego przeznaczenia postawił własne toczenie się jak kamień po pochyłości (własnych chęci, własnych myśli), ktĂłry chciałby zarozumiale potwierdzić swoje panowanie nad rzeczami, tenĹźe człowiek pozbawiony jest moĹźliwości przebaczenia, nie wie, co znaczy przebaczenie, co znaczy dostąpienie przebaczenia. Stąd teĹź nie moĹźe odnowić, zrekonstruować samego siebie; Ĺźeby zrekonstruować samego siebie trzeba odczuć, Ĺźe zostało mi przebaczone. Nędza chrześcijańska to ta, ktĂłra czuje się objęta, otoczona i przytulona, jak dziecko w ramionach swojej matki, przez przebaczenie. Rex... qui salvandos salvas gratis, salva me, fons pietatis. To jest to, czego człowiek potrzebował, czego ja potrzebuję, dzisiaj, teraz: ĹşrĂłdło miłosierdzia, fons pietatis. PoniewaĹź wtedy rekonstruuję siebie samego, znowu zaczynam być samym sobą.

5. „Ale przyszedł Jezus"

„Ale przyszedł Jezus. Nie zmarnował On swoich lat na narzekaniu i żądaniu wyjaśnień od podłości czasĂłw. On ucina krĂłtko. W bardzo prosty sposĂłb. Czyniąc chrześcijaństwo". Przyszedł Jezus: przyszedł zdrĂłj, ĹşrĂłdło miłości. ZdrĂłj miłości przyszedł do ciebie, jak matka przychodzi do dziecka, patrzy na nie, obejmuje: przychodzi, jest, w tej chwili przychodzi. Być moĹźe zapomniałeś o nim, albo Go dotąd nie poznałeś: teraz jest.

Jezus przyszedł. I nie zwlekając co robi? Nie spiera się z chuliganami, nie prowadzi kalkulacji, nie sądzi, nie uprzedza sądu ostatecznego. On czyni chrześcijaństwo. Ale co to znaczy czynić chrześcijaństwo?

Chrześcijaństwo jest więzią, ktĂłrą Chrystus ustanawia z tobą; nie ty ją ustanawiasz z Chrystusem, ale Chrystus ją ustanowił i ustanawia z tobą. AĹź do tej chwili mogłeś nie patrzeć Mu w twarz, moĹźesz nie patrzeć mu w twarz jeszcze przez następne trzydzieści lat, za trzydzieści lat On ustanowi więź z tobą. Nazywa się ona przymierzem, BĂłg zaś jest wierny swemu przymierzu. Chrześcijaństwo jest wydarzeniem więzi, ktĂłrą Chrystus ustanowił z tobą. A więc trzeba, abyś wyraził swoją zgodę na tę więź. Powiedzieć „tak" więzi, ktĂłrą Chrystus z tobą ustanowił oznacza decyzję na Ĺźycie.

Jeśli powiesz "tak" więzi, ktĂłrą Chrystus z tobą ustanowił i ustanawia, nie znajdziesz się sam jeden: będziesz razem z innymi, odnajdziesz się we wspĂłlnocie. PoniewaĹź, jak mĂłwi Schneider w swojej przepięknej powieści o Bartolomeo de Las Casas, „ci ktĂłrzy stoją na progu, nawzajem się rozpoznają". WyobraĹşmy sobie prĂłg, ktĂłry prowadzi wreszcie do środka wielkiego domu, wielkiego mieszkania; na tymĹźe progu mogą być dwie osoby, moĹźe być dwa tysiące, milion osĂłb: ci ktĂłrzy oczekują na wejście, ktĂłrzy stoją na progu, nawzajem się rozpoznają. Dlatego, mĂłwiąc „tak" więzi, ktĂłrą Chrystus z tobą ustanowił, znajdziesz się w chrześcijańskiej wspĂłlnocie. „Jezus przyszedł. On ucina krĂłtko. W bardzo prosty sposĂłb. Czyniąc chrześcijaństwo". Chrześcijaństwem jest chrześcijańska wspĂłlnota.

6. Czynić chrześcijaństwo na co dzień

Wniosek jest w takim razie jasny. Co to znaczy dla mnie "czynić chrześcijaństwo"? Czynienie chrześcijaństwa na co dzień oznacza, żeby mój dzień przenikało drżenie, światło i miłość owej wspólnoty; żeby mój dzień określony był przez "tak" które mówię wobec więzi, jaką Chrystus ze mną ustanowił; żeby był przekraczaniem poza próg, na którym oczekiwałem jako człowiek śmiertelnie zraniony. W ten sposób dzień staje się rzeczywistą walką, dramatem, czasem, w którym protagonistami stają się jasność mojej świadomości i siła, i ogień mojej miłości. Ponieważ moje rozumne i afektywne „ja" staje się protagonistą kiedy wie "dlaczego", kiedy rozpoznaje swoje przeznaczenie: przeznaczenie, na które czekając przestępowałem na progu z nogi na nogę, pomiędzy zimnem i chłodem, z jednej strony, a przeczuciem ciepła, które uchodziło z mieszkania z drugiej.

Te nasze dni, w ktĂłrych trzeba czynić chrześcijaństwo, w ktĂłrych trzeba mĂłwić „tak" więzi, ustanowionej przez Chrystusa z nami, moĹźna opisać na róşne sposoby. Na przykład przy pomocy fragmentu z dziennika Kierkegaarda. „Aby obowiązywało prawo znajomości (znajomość jest prawem człowieka posiadającego godność), trzeba ośmielić się Ĺźyć na otwartym morzu (jak w "Ĺťegludze" Pisany: dzień jest otwartym morzem) i wołać do Boga (tak jak krzyczą owi Ĺźeglarze) prosząc, czy nie zechciałby nas wysłuchać ("Powołaj mnie", wezwij mnie, zatroszcz się Ty o mĂłj los), nie pozostać na brzegu i patrzeć na innych, ktĂłrzy walczą i wojują. Jedynie wtenczas świadomość osiągnie własną wierzytelność (swoją prawdę). Czymś zupełnie innym jest stanie na jednej nodze w pozycji wyprostowanej (Ĺźeby być gotowym w kaĹźdej chwili do upadku) i demonstrowanie istnienia Boga (wymądrzanie się na temat Boga, na temat przeznaczenia, wartości moralnych istnienia), a czymś innym dziękowanie Bogu na kolanach (to jest to, co powinno dziać się w naszej codzienności: dziękowanie Bogu na kolanach, dziękując Mu na kolanach, poznasz Go)".

Wszystko to można powiedzieć używając bardziej zwyczajnych i prostych słów, słów pieśni: "W tajemnicy dnia szukam tego, co rzeczywiste, powiedz mi gdzie ono się kryje?" Albo, jeszcze inaczej, posługując się słowami piosenki skomponowanej przez jedną z naszych przyjaciółek, w wieku zaledwie 17 lat, która należała do pierwszych uczestniczek Ruchu: "Mój Boże, patrzę na siebie i oto odkrywam, że nie mam twarzy (jestem niczym); patrzę w głębie mojej duszy i widzę ciemność bezgraniczną. Jedynie kiedy zauważa Twoją obecność jak echo na powrót słyszę mój głos (ja jestem twoim echem), odradzam się jak czas odradza się z pamięci (z obecności, która już jest). Czemu drżysz moje serce, nie jesteś samo, nie umiesz kochać, a jesteś kochane; nie potrafisz siebie uczynić, a jesteś uczynione. Pozwól mi więc, jak gwiazdom na niebie, poruszać się wewnątrz Bytu (wewnątrz Ciebie: dzień jest poruszaniem się wewnątrz Bytu), pozwól mi wzrastać, rozwijać się, zmieniać się, tak jak światłu, które rośnie i zmienia się w dzień i w nocy".

To są tylko przykłady, po to, Ĺźeby ukazać nasze dni przeniknięte przez „tak" powiedziane Chrystusowi, określone przez owo „czynienie chrześcijaństwa": aby chodziło o powagę myśli, wyraĹźona przez Kierkegaarda w obrazie człowieka na kolanach, co krzyczy, poniewaĹź jest to prawdziwa myśl; nazywa się prośba; albo o szukanie Chrystusa w tajemnicy dnia, albo o postrzeganie rzeczywistości opisane w drugiej z cytowanych pieśni.

7. Pretekst dysproporcji

Przeciwko czynieniu chrześcijaństwa w naszej codzienności wysuwa się pewien poważny zarzut; chodzi o pretekst dysproporcji. Pretekst smutny i budzący współczucie, chyba że od razu degraduje się on i przekształca się w niechęć. Ponieważ osąd, iż jestem zdeformowany jest smutny, budzi współczucie, ale po godzinie, albo po pięciu minutach od porannej pobudki i powstania z łóżka, staje się niechęcią; a zatem nie budzi już więcej współczucia, nie budzi nawet rozgoryczenia, jest niczym.

Péguy jednak powiedział: „Jezus przyszedł. Nie zmarnował swoich lat na narzekaniu i żądaniu wyjaśnień od podłości czasów, nie wziął się za obwinianie i oskarżanie kogokolwiek". Chrystus nie wziął się za oskarżanie nas. Jeszcze nie nadszedł moment sądu powszechnego, żyjemy w czasie: poruszamy się w czasie, na pływającej łodzi. Chrystus nie ocenia, dlaczego ty rościsz sobie prawa do ocen? Nie wolno oceniać. "Ale ja nie potrafię, nie jestem w stanie, jestem zdeformowany"; co ty wygadujesz, bluźnisz? Chrystus nie wziął się za obwinianie i oskarżanie kogokolwiek.

"Nie tyle błędów powinniśmy się bać, ile raczej kłamstwa", mówi znowu Schneider w cytowanej wcześniej książce. Ciekawa rzecz, błędy można zliczyć, ocenić, kłamstwa nie. Kłamstwem jest negacja Chrystusa albo zapomnienie o Chrystusie. "Umiłowani - mówi św. Jan w Pierwszym liście, w rozdziale czwartym - po tym poznajecie Ducha Bożego; każdy duch, który uznaje, że Jezus Chrystus przyszedł w ciele, jest z Boga. Każdy zaś duch, który nie uznaje Jezusa, nie jest z Boga; i to jest duch Antychrysta, który - jak słyszeliście - nadchodzi i już teraz przebywa na świecie. Wy, dzieci, jesteście z Boga i zwyciężyliście ich, ponieważ większy jest Ten, który w was jest, od tego, który jest w świecie. Oni są ze świata, dlatego mówią tak, jak mówi świat, a świat ich słucha. My jesteśmy z Boga. Ten, który zna Boga, słucha nas. Kto nie jest z Boga, nas nie słucha. W ten sposób poznajemy ducha prawdy i ducha fałszu" (1 J 4, 2-6).

Tak więc, to nie błędów powinniśmy się bać, ale kłamstwa, fałszu. Dlatego wyzbądź się zarzutu dysproporcji i niezdolności. Jasne, że jesteś niezdolny! Masz ową głęboką ranę, z którą się rodzisz, lecz masz również przebaczenie, potężniejsze od owej rany. "Przyszedł Jezus, nie marnuje czasu, ucina krótko, w bardzo prosty sposób, czyniąc chrześcijaństwo": nie możesz wysuwać zastrzeżeń mówiąc: "jestem zdeformowany". On uczynił chrześcijaństwo właśnie dlatego, że byłeś zdeformowany, i to On jest tym, kto w tobie, rozporządza twoim losem: jeśli wyciągniesz ramiona, natężysz wzrok jak dziecko i przyjmiesz Go.

8. Nieznana czystość

„On nie wziął się za oskarżanie i obwinianie kogokolwiek, On zbawił. Nie oskarżał świata (nie oskarża ciebie, bez względu na to coś uczynił i uczynisz, On cię zbawia). On zbawił świat". Co to znaczy w wymiarze egzystencjalnym, doświadczalnym, dla nas, co to znaczy, że On zbawił świat? Znaczy to, że przyniósł na świat czystość: "Każdy kto pokłada w Nim tę nadzieję, oczyszcza (uświęca) się, podobnie jak On jest czysty (święty) (1 J 3, 3). On przyniósł czystość. Muszę zatem iść za Nim ze wszystkimi moimi słabościami, pragnąc, żebrząc u Niego, naśladując Go, aby moje dni przyoblekły się w nieznaną czystość, niewyobrażalną, a nawet nieoczekiwaną. Muszę kroczyć za nim ze wszystkimi moimi słabościami, ponieważ "każdy kto pokłada w Nim tę nadzieję, oczyszcza się, podobnie jak On jest czysty". Dlatego biada temu, kto ocenia. Nie oskarżał, nie oceniał świata, On zbawił świat. Muszę pójść za Nim ze wszystkimi moimi słabościami, żeby Jego czystość przeniknęła moją codzienność, żeby wskutek tego czynienie chrześcijaństwa stało się blaskiem ludzkości, światłem i żarem ludzkości: nasze życie jest życiem różniącym się od życia innych ludzi, ale prawdziwym.

Z tego wynikają, w praktyce, między innymi, dwie konsekwencje, które tu chciałbym podkreślić. Przede wszystkim, pracuje się z ufnością, wstaje się rano do pracy z ufnością. A na drugim miejscu, nie traci się czasu na pełne krytycyzmu i wątpliwości roztrząsanie problemów, na sceptycyzm i powątpiewania. Nadzieja pokładana w Nim, to znaczy odczucie Jego spojrzenia, przenikającej mnie miłości, uścisku Jego rąk, zbawienia przez Jego krew, oznacza urzeczywistnianie się codzienności, napełnionej - pojętą egzystencjalnie - cielesnością, cielesnością coraz bardziej przejrzystą i dokładną, to znaczy, coraz bardziej trwałą w swojej wartości, tak, że nie wspominam ze smutkiem tego, co wydarzyło mi się dziesięć albo dwadzieścia lat temu, ponieważ posiadam to jeszcze teraz.

Chodzi tu o to, co sugeruje nam pewien fragment liturgii, kolekta ze mszy z XX niedzieli okresu zwykłego. Streszczona w niej została cała dynamika takiego chrześcijańskiego życia: wobec samych siebie, i stąd wobec własnego przeznaczenia, ponieważ człowiek jest określony przez swoje przeznaczenie; wobec innych, gdyż człowiek określony jest przez miłość, którą niesie innym, jest określony przez uczucie które przeżywa, według całej gamy możliwości, począwszy od żarliwej sympatii a skończywszy na nienawiści; wobec rzeczy. W tej modlitwie jest zatem przedstawiona chrześcijańska dynamika więzi z tym co rzeczywiste, dynamika która zaczyna się od siebie, od świadomości własnego przeznaczenia, i urzeczywistnia się poprzez całą afektywność, jaka w różny sposób kładzie się na nasze oblicze i obecność innych, i przenika wszystkie rzeczy celem wykorzystania ich w wędrówce: "Prosimy Cię, Panie, abyśmy miłując Ciebie we wszystkim i ponad wszystko, otrzymali obiecane dziedzictwo, które przewyższa wszelkie pragnienia".

„Kochając Cię we wszystkim": nie pomija się nawet jednego włosa na głowie. Czystość, którą On przyniósł światu, którą przynosi w moją codzienność zaraz po porannym przebudzeniu, jest miłością do wszystkiego. Przede wszystkim więc chodzi o nie-omijanie i nie-eliminowanie czegokolwiek".

Ale uwaga, "kochając Cię we wszystkim i ponad wszystko". To "ponad" jest przeciwieństwem tego, co zwykło się rozumieć jako ponad, oznacza wewnątrzwszystkiego, w taki sposĂłb, Ĺźeby kochając rzeczy dojść aĹź do Ciebie. PoniewaĹź jeśli człowiek kochając kobietę nie dochodzi do Ciebie, to znaczy, Ĺźe jej nie kocha, jego zapał psuje się, jest zepsuty juĹź od samego początku. Jeśli człowiek zafascynowany swoją pracą nie przenika obiektu i sposobu swojej pracy tak, aby dojść do przeczucia Twojego doskonałego oblicza, ktĂłre oczekuje nas (jak "KrĂłl straszliwego majestatu") w momencie ostatniego ruchu wiosłem, abyśmy mogli dostać się na drugi brzeg, jeśli kocha rzeczy, ktĂłrych uĹźywa w pracy bez szukania Twego w nich oblicza, to wnosi do ucisku świata jeszcze jedno kłamstwo, choćby nawet otrzymał nagrodę Nobla.

"Abyśmy mogli otrzymać obiecane dziedzictwo, które przewyższa wszelkie pragnienia" Owe obiecane przez Niego dobra, przewyższające wszelkie pragnienie, nie znajdują się gdzieś na końcu, ale znajdują się już w środku. Kochając Cię we wszystkim, to znaczy kochając każdą rzecz, tak żeby dojść do poznania, do przeczucia, dotknięcia w ciemnościach Twego oblicza, dobro, którego chcę dla osoby kochanej, dla mnie samego, dla pracy, dla rzeczy, dla świata, przewyższa wszelkie pragnienia.

Wszystko to musimy mieć na uwadze. „On zbawił świat", już go zbawił, dlatego owo zbawienie już się zaczęło, owa czystość, ów smak relacji do samych siebie, więzi z osobą kochaną, z obcym, z jakąkolwiek rzeczą, której używamy i dotykamy, z najodleglejszą gwiazdą na niebie - która przewyższa wszelkie możliwe pragnienie - już teraz się urzeczywistnia, jest obietnicą bardziej intensywnego życia. Kochając Cię wewnątrz wszystkiego, nie zatrzymując się na zjawiskach, ale zmierzając ku drugiemu brzegowi wszystkiego, którym jesteś Ty, musimy żyć daną nam przez Ciebie obietnicą, to znaczy otrzymać mamy obiecane przez Ciebie dobra, które przewyższają wszelkie pragnienia. "Kto kocha ojca albo matkę bardziej niż mnie, nie jest mnie godzien. Kto zaś opuszcza ojca, matkę, brata, siostrę z mojego powodu... będzie miał stokroć więcej"... To znaczy sto razy bardziej kocha siebie samego i swoje ubóstwo, obejmuje z miłością, sto razy bardziej, swoją nędzę, pragnie, dąży, kroczy ze sto razy większą pasją ku swojemu przeznaczeniu.

Kochać kobietę albo mężczyznę, kolegę i cudzoziemca, stokroć bardziej; kochać rzeczy, które trzymamy w rękach stokroć bardziej, przebaczać sobie, innym, wszystkim i wszystkiemu, stokroć bardziej; obejmować świat stokroć bardziej, przenikać wszystko stokroć bardziej: to zostało nam dane, ponieważ On nie szukał wykrętów, nie obwiniał, ale zbawił świat. Zbawić znaczy zachować. Pomyślmy jak wszystko nas pociąga, mniej lub bardziej. Zbawić oznacza zachować ów pociąg, przelotny albo intensywny, aby trwał. To On go zachowuje. Więcej, „Kto idzie za mną będzie miał życie wieczne", to znaczy będzie miał na zawsze to, co kocha, "i stokroć więcej tutaj", czyli zacznie cieszyć się obiecanymi dobrami już tutaj. Nasze życie jest inne (kto myśli w ten sposób?) ale prawdziwe. Prawda przeciwstawia się fałszowi. Trzeba więc być uważnymi, ponieważ owa wielka alternatywa pomiędzy Chrystusem a światem, rozgrywa się w nas każdego dnia. Przy czym istnieje pewna przestrzeń ochronna: wspólnota.

tłum. ks. Joachim Waloszek