KIEDY ROZUM OTWIERA SIĘ NA BOGA

Od Ratyzbony po Santiago, od Paryża po Berlin. Papież wciąż zwraca uwagę na korzenie naszej cywilizacji i ukazuje wielkie niebezpieczeństwo, jakim jest pozytywizm…

„Decydujące było spotkanie

między wiarą w Boga Izraela,

filozoficznym rozumem Greków

i prawniczą myślą Rzymu”.

Nie jest to już doktrynalne przywołanie czy też stanowisko filozoficzne. Dopiero dzisiaj rozumiemy, jak bardzo stanowczość Benedykta XVI, a wcześniej Jana Pawła II, w sprawie zasadniczej wagi chrześcijańskich korzeni Europy jest decydująca, jeśli chodzi o losy Starego Kontynentu. Pośród dzisiejszego zagubienia jedynie słowa Ojca Świętego wydają się zdolne wyznaczać kierunek.

W ostatnich latach swojego pontyfikatu Benedykt XVI nigdy nie oddzielił przynaglenia do posługiwania się niezredukowanym rozumem od konieczności ponownego odkrycia chrześcijańskiego fundamentu naszego społeczeństwa. Stworzył on swoiste „magisterium w sprawie Europy”, rozsiane po wszystkich jego wystąpieniach z ostatnich lat.

Myśl przewodnia została nakreślona już w słynnym przemówieniu na uniwersytecie w Ratyzbonie. Spotkanie między wiarą biblijną a filozoficzną myślą grecką,tłumaczył Ojciec Święty, było zasadnicze dla rozwoju naszej cywilizacji: „(…) nie jest dziwne, że chrześcijaństwo, pomimo swych źródeł i ważnych stadiów rozwoju na Wschodzie, ostatecznie zdobyło decydujący historycznie charakter w Europie. Możemy to także wyrazić odwrotnie: ta zbieżność, z późniejszym dodatkiem dziedzictwa rzymskiego, stworzyła Europę i pozostaje fundamentem tego, co prawdziwie może być nazywane Europą” (Benedykt XVI, Przemówienie na uniwersytecie w Ratyzbonie, 12 czerwca 2006 r., cyt. za: www.opoka.org.pl).

Do tego tematu Benedykt XVI powróci w swoim wystąpieniu przed niemieckim parlamentem we wrześniu 2011: „Kultura Europy zrodziła się ze spotkania Jerozolimy, Aten i Rzymu – ze spotkania wiary w Boga Izraela, filozoficznego rozumu Greków i prawniczej myśli Rzymu. To potrójne spotkanie tworzy głęboką tożsamość Europy. Spotkanie to, świadome odpowiedzialności człowieka przed Bogiem i uznając nienaruszalną godność człowieka, każdego człowieka, umocniło kryteria prawa, których obrona jest naszym zadaniem w obecnym okresie dziejowym” (Benedykt XVI, Serce rozumne. Refleksje na temat podstaw prawa, Przemówienie w Bundestagu, Berlin, 22 września 2011 r., cyt. za: www.opoka.org.pl). O nierozerwalnej relacji między religijnością a poszanowaniem człowieka Papież mówił już w Santiago de Compostela w 2010 roku: „Nikt nie może czcić Boga bez podejmowania troski o jego synów i córki; a człowiek nie jest w stanie podejmować tej służby bez pytania, kto jest jego Ojcem i bez dania odpowiedzi na pytanie o Boga. Europa nauki i technologii, Europa cywilizacji i kultury musi być równocześnie Europą otwartą na transcendencję i na braterstwo z innymi kontynentami, musi być otwarta na żywego i prawdziwego Boga, poczynając od żywego i prawdziwego człowieka. Oto co Kościół chce wnieść do Europy: aby była czujna na Boga i na człowieka, oparta na zrozumieniu obu, jakie dane nam jest w Jezusie Chrystusie” (Homilia podczas mszy św. w Santiago de Compostela, 6 listopada 2010 r., cyt. za: www.radiomaryja.pl).

Ta nowa kultura bierze początek w posługiwaniu się rozumem, który nie zatrzymuje się na tym, co policzalne w rzeczywistości. Jak wyjaśnił Benedykt XVI w Kolegium Bernardyńskim w Paryżu w 2008 roku: „Czysto pozytywistyczna kultura, dla której pytanie o Boga należałoby jedynie do dziedziny subiektywizmu, jako nienaukowe, byłaby kapitulacją rozumu, rezygnacją z jego najwyższych możliwości, a tym samym porażką humanizmu, i to o poważnych następstwach. To, co było podstawą kultury Europy, poszukiwanie Boga i gotowość, by Go słuchać, również dzisiaj pozostaje fundamentem każdej prawdziwej kultury” (Poszukiwanie Boga i gotowość, by Go słuchać, fundamentem prawdziwej kultury, 16 września 2008 r., cyt. za: www.radiomaryja.pl).

Luca Fiore