Przeczytałem drugą encyklikę Ojca świętego Benedykta XVI w pewnej optyce judaistycznej, ponieważ jest to list adresowany nie tylko do katolików. Zawiera wezwanie kierowane w sposób bezpośredni do Kościołów ewangelickich – zauważalne w niecodziennym i otwartym przywołaniu Lutra – i oczywiście, pewne bardzo szczególne odniesienie do narodu izraelskiego, który od swojego początku jest określany przez nadzieję mesjańską. Gwiazda nadziei, o której mówi Papież w swoim liście, ma hebrajski odpowiednik w Gwieździe Odkupienia.

Wydaje mi się, że Papieżowi chodziło o ustalenie pewnego wspólnego mianownika, który łączyłby nadzieję hebrajską z chrześcijańską, jeszcze przed rozwinięciem tego, co jest charakterystyczne i szczególne, dla tej ostatniej. Uważam, że nieprzypadkowo w tekście tej pięknej encykliki (pięknej pod wieloma względami, z całą pewnością również pod względem literackim) pojawia się nieustannie, bardzo precyzyjnie używany, List do Hebrajczyków. Jego myśl przewodnia, zakorzeniona w nauczaniu św. Pawła, według której nadzieja jest już przedsmakiem odkupienia, w głębi przypomina hebrajskie doświadczenie szabatu, przeżywanego jako zadatek Królestwa Mesjasza. Spe Salvi, zbawieni w nadziei, bardzo dobrze oddaje hebrajską nadzieję, o ile nie jest samym jej sercem, jak również szabasową radość zawierzenia Obietnicy. Benedykt XVI, wybitny znawca dzieł Bubera, identyfikując wiarę z nadzieją, chciał przybliżyć „dwa sposoby wiary”, do których nawiązuje filozof. Uważam, że z punktu widzenia judaistycznego, nie jest możliwe, aby dostrzegając ten gest, nie odczuwać głębokiej wdzięczności.

Wśród powodów tej wdzięczności, należy umieścić na pierwszym miejscu wyraźną wolę oddania judaizmowi postaci historycznej Jezusa, jak tego żądał jakiś czas temu w pasjonującym szkicu, Agnes Heller. Jezus encykliki jest ujęty w kontekście dawnego judaizmu, z którego wypływa nie tylko znaczenie ustnego nauczania Nauczyciela z Galilei – czego przykładem może być przypowieść o bogaczu i biednym Łazarzu – ale także solidarnościowy wymiar nadziei, której formę przybrało u swoich początków chrześcijaństwo (faktycznie judaizm nigdy nie określał i nie określa, zabawienia jako faktu indywidualnego).

Postawa przyjęta przez Benedykta XVI ukazuje nie tylko jego zdolność rozumienia, mądrość zawierającą w sobie głęboką wiedzę, ale również dojrzałe poczucie sprawiedliwości, która przejawia się we wzajemności bez rezygnacji, w gotowości współdzielenia tego, co się najbardziej kocha.