Poprzez konsekwentnie prowadzoną politykę demograficzną, system zasiłków, ulg podatkowych, odpowiednio długich urlopów macierzyńskich i wychowawczych zachęca się obywateli do zakładania rodzin i posiadania potomstwa. Oczywiście nie tylko te czynniki wpływają na obraz rodziny w danym kraju. Dużą, a czasami decydującą rolę, odgrywają uwarunkowania, obyczajowe i religijne.

Inaczej też wspieranie rodziny przez państwo wygląda w krajach, które dopiero w 2004 r. zostały członkami UE. W większości z nich nadal bardziej sprzyja sie rodzinom rozbitym, a poliykę prorodzinną zaczyna się dopiero tworzyć od podstaw.

Jednym z podstawowych kryteriów polityki prorodzinnej sa sumy, jakie państwo przeznacza z budżetu na pomoc dla rodzin. Na ten cel rocznie przeznacza z budżetu na pomoc dla rodzin. Na ten cel rocznie najwięcej środków przeznacza się we Francji - 6 proc. PKB (średnia w całej UE wynosi 2,3 proc. PKB), co daje sumę ponad 80 mld euro. Dla porównania - w Irlandii państwo przeznacza na pomoc dla rodzin 1,9 procent PKB, w Hiszpanii i Włoszech, gdzie spośród krajów europejskich przeznacza się najmniej środków na pomoc rodzinie, odpowiednio 0,4 i 0,9 proc., w Danii natomiast 3,8 proc., w Finlandii i Luksemburgu po 3,4 proc., w Niemczech - 3,2 proc., w Szewecji - 3,5 proc., w Holandii 1,2 proc.

Polityka prorodzinna w „starej” UE

Najdłużej na urlopie macierzyńskim matka lub ojciec moga przebywac w Szwecji - 360 dni, w tym co najmniej jeden miesiąc musi wziąć ojciec. Odpowiednio w Wielkiej Brytanii długość urlopu macierzyńskiego wynosi 9 miesięcy, we Francji, Hiszpanii - 16 tygodni, w Niemczech, Belgii, Danii, Irlandii, Luksemburgu - 14 tygodni, a w Portugalii, Holandii - 12 tygodni. Natomiast urlop wychowawczy w większości tych krajów wynosi 3 lata, z czego jego całość lub część jest płatna.

We Francji na bezpośrednie świadczenia rodzinne przeznacza się 41 mld euro. Znajdują się w nich m.in. takie pozycje jak: jednorazowy zasiłek porodowy, tzw. becikowe w wysokości 800 euro, zasiłek dla matek wchowujących w domu dzieci do lat 3, zasiłek uzależniony od ilości posiadanych dzieci po ok. 120 euro miesięcznie na każde z dwojga dzieci, 250 euro na trzecie, 400 na czwarte, 550 euro na piąte i 150 na każde następne. Ponadto są zasiłki dla rodziców, bez względu na płeć, samotnie wychowujących dzieci (ok.. 500 euro na pierwsze dziecko, 150 na każde następne), zasiłek na początek roku szkolnego (otrzymują rodziny, których dochody sytuują się poniżej ustalonego corocznie pułapu), zasiłki opiekuńcze dla niepełnosprawnych. Drugie 40 mld państwo przeznacza na m.in. takie świadczenia, jak koszt urlopów macierzyńskich, minima socjalne, ulgi podatkowe.

W Wielkiej Brytani w większości przypadków rodzice muszą pracować przynajmniej rok, aby otrzymać wspracie ze strony państwa. W niektórych sytuacjach zasiłki należą się im niezależnie od tego, czy są zatrudnieni czy też nie. W ramach zasiłku macierzyńskiego tygodniowo można otrzymać 106 funtów (ok. 600 zł) dla matek wychowujących dzieci. Nie jest to jak na warunki brytyjskie wielka suma, ale system opieki stwarza dodatkowe korzyści. Jesli np. kobieta wcześniej wraca do pracy, pozostały urlop macierzyński może wykorzystać ojciec dziecka, maksymalnie 6 miesięcy z czego trzy sa płatne. Młodym rodzicom przysługuje także jednorazowa zapomoga. NIektóre brytyjskie firmy dobające o pracowników, rodzicom po urodzeniu dziecka dopłacają specjalne sumy do pensji.

We Włoszech rząd w ramach zachęcania młodych do powiększania rodziny, wprowadził jednorazową zapomogę w wysokości 1 tys. euro (okkoło 4 tyś. zł) dla matek rodzących drugie dziecko. W Niemczech pracującym kobietom przysługuje jednorazowa zapomoga z okazji powiększenia rodziny w wysokości do 1 tys. euro (blisko 4 tyś. zł). Dość wysokie są także zasiłki dla dzieci. Za pierwszych dwoje nalezy się po 154 euro miesięcznie, za każde kolejne po 179.

W Holandii - mimo stosunkowo małych sum przeznaczonych z budzętu pańśtwa na realizację polityki prorodzinnej - zasiłki  na dzieci wypłacane są do 18 roku życia. Zasiłki te są jeszcze wyższe niż w Niemczech - na pierwsze dziecko przysługuje 252 euro miesięcznie, na drugie 285, na trzecie nawet 295. W Szwecji młodym rodzicom przysługują zasiłki na dziecko oraz 16 miesięcy płatnego urlopu wychowawczego: dwa miesiące dla matki, dwa dla ojca, a reszta dla któregokolwiek z nich. Generalnie można go wykorzystać aż do ósmego roku życia dziecka. Ostatnio ok. 80 proc. skandynawskich tatusiów decyduje się na poświęcenie tego czasu dzieciom, a pracodwacy sami do tego zachęcają swoich pracowników.

Państwo szwedzkie udziela miesięcznego wsparcia rodzicom każdego dziecka do 16 roku życia. Wsparcie to w wymiarze podstawowym wynosi 950 koron miesięcznie (ok. 400 zł). Dodatkowo promuje się rodziny wielodzietne. W takich wypadkach wypłacana jest dodatkowa kwtoa, która wynosi odpowiednio: przy trójce dzieci - po 250 koron, na czwarte dziecko - 760 koron a na piąte (i większej liczbie) - 950 koron. Rodzice samotnie wychowujący dzieci otrzymują zasiłek w wysokości 1173 koron miesięcznie. Na dodatkową pomoc finansową mogą też liczyć rodzice dzieci chorych i niepełnosprawnych. Natomiast w Norwegii niezależnie od tego, czy kobieta pracowała wcześniej, czy tez nie, należy jej się urlop macierzyński. Ponadto dostaje jednorazowy zasiłek od państwa w wysokości około 35 tys. koron (ponad 17 tys. zł).

Polityka prorodzinna in statu nascendi

W 10 nowych krajach UE, gdzie poziom świadczeń rodzinnych jest na niskim poziomie, poniżej średniej europejskiej, gdzie mamy do czynienia z niska dynamiką gospodarczą, niskimi dochodami, wysoką stopą bezrobocia, a co za tym idzie, nieprzychylnym klimatem społecznym, wielu rodzin po prostu „nie stać” na rodzenie i wychowywanie dzieci, a co za tym idzie państwo borykające się z wieloma problemami też nie jest zainteresowane tworzeniem konsekwentnej i wieloletniej polityki rodzinnej.

Przykładowo w Czechach zasiłek porodowy tzw. becikowe wynosi 20 tys. koron (ok. 2,6 tys. zł). Do ilości dzieci dostosowane są ulgi podatkowe uzaleznione od wysokości dochodów rodziców. Na dziecko zdrowe, rocznie ulga może wynosić maksymalnie 30 tys. koron (ok. 4 tys. zł). Ulgi na dziecko można wykorzystać do czasu ukońćzenia przez nie nauki lub do 26 roku życia, jesli jest ono niepełnosprawne. Urlop macierzyński trwa 28 tygodni, albo 37 jesli matka urodziła więcej, niż jedno dziecko lub jesli wychowuje je sama. W czasie urlopu macierzyńskiego przysługuje jej 69 proc. pensji. Do trzech lat jedno z rodziców lub nawet oboje mogą skorzystać z bezpłatnego urlopu wychowawczego.

Na Węgrzech, gdzie państwo jest krytykowane za brak polityki prorodzinnej nie ma ulgi podatkowej przy jednym i dwóch dzieciach. Można ją otrzymać dopiero przy trzecim dziecku. Miesięcznie wynosi ona ok. 4 tys. forintów. W kraju tym nie ma rodzinnego rozliczania podatków, czyli w lepszej sytuacji są bezdzietni. Becikowe wynosi 58 tys. forintów (ok. 830 zł). Funkcjonuje także tzw. wsparcie rodzinne. Rodzina z jednym dzieckiem otrzymuje miesięcznie 11 tys. fornitów (ok. 160 zł), samotny rodzic z 1 dzieckiem - 12 tys., rodzina z dwójką dzieci po 12 tys. na każde dziecko, a z trójką i więcej po 14 tys. forintów.

(przedruk z Wiadomości KAI 28.03.2006, s. 28-29)