„Urodziłem się pod dzwonnicą. Dziwne dla muzułmanina, prawda? Ale nie był to ani mój wybór, ani też moich rodziców, którzy także urodzili się w tej starej dzielnicy w sercu Mosulu, starożytnej Niniwy”. Younis Tawfik, intelektualista o irackich korzeniach, przyjechał do Włoch w 1979 roku, uciekając przed reżimem Saddama Husseina, po tym, jak spędził swoją młodość w stolicy północnej części kraju. Dzwonnica, o której mówi, to dzwonnica łacińskiego kościoła, wzniesionego w 1873 roku przez dominikanów; dzielnica ta była najbardziej wielowyznaniowa w całym mieście, była sercem działalności handlowej. W kawiarni na rynku spotykali się młodzi i starzy, studenci, intelektualiści i artyści, ludzie, którzy w większości nosili imiona proroków cytowanych w Biblii albo w Koranie.

„Żyło się razem, razem się uczyło, wszyscy jako dzieci jednej nacji, wszyscy Irakijczycy. A dzisiaj, widząc zniszczenie, które się tam dokonuje, płaczę na myśl o tym, że unicestwiają duszę mojego kraju. W imię chorej koncepcji islamu dżihadyści niszczą kościoły, klasztory, meczety, muzea. Przechodzą mnie ciarki na myśl o tym, że kościół dominikanów, wcześniej obiekt zamachów i zniszczeń, stał się siedzibą islamskiego trybunału ustanowionego przez ISIS, gdzie w imię szarii ucina się ręce złodziejom. Umiera cywilizacja w dolinie Niniwy, dolinie cywilizacji”.

Czarne flagi. Tawfik jest pisarzem i poetą, oddanym przede wszystkim idei rozpowszechniania literatury arabskiej. Opublikował wiele książek, między innymi La straniera („Cudzoziemka”), był członkiem Rady ds. Islamu we Włoszech, założonej w 2005 roku przez ówczesnego ministra Giuseppe Pisanu, mieszka w Turynie, gdzie założył włosko-arabskie centrum kulturalne Dar al-Hikma. Jego literackie powołanie zaczęło nabierać kształtów, gdy uczęszczał do liceum al-Sharqiyya, powstałego w 1905 roku, kiedy Irak znajdował się jeszcze pod dominacją otomańską. Jako licealista pisał wiersze i krótkie opowiadania, publikując je na łamach irackich dzienników i czasopism. Wtedy też kiełkuje jego miłość do Dantego dzięki chrześcijańskiemu nauczycielowi Adibowi, pochodzącemu z tej samej dzielnicy, który zaraża go pasją do Boskiej Komedii. I przedstawia go ojcu Josephowi Habbiemu, franciszkaninowi, który studiował w Rzymie, a potem został członkiem Irackiej Akademii Nauk, wielkiemu badaczowi twórczości florenckiego poety. Pasja do Dantego i duszny klimat powstały pod żelazną ręką Saddama Husseina popychają go do emigracji: oddaje się nauce włoskiego i wreszcie może rozsmakowywać się w wersach Boskiej Komedii w oryginalnym języku.

Tawfik nigdy nie przeciął pępowiny łączącej go z jego ziemią. W lecie ubiegłego roku, kiedy flagi ISIS weszły do Mosulu i pięć tysięcy chrześcijańskich rodzin musiało porzucić swoje domy, jego serce przepełniała gorycz. „To był masowy exodus, teraz są rozproszeni w Kurdystanie wraz z wieloma irackimi ofiarami tego barbarzyństwa. Ale chrześcijanie z Mosulu mają większe prawo niż my, muzułmanie, do przebywania na tych ziemiach, oni mieszkali tu przed islamskim podbojem, i mamy obowiązek sprowadzenia ich tu na powrót. Czym jest Środkowy Wschód bez chrześcijan? To jest sprzeczność sama w sobie, utrata odmienności byłaby śmiertelnym ciosem dla naszej, irackiej, tożsamości, która dorastała w cieniu wielkiego drzewa wspólnego życia”.

Wiara i rozum. Czy można uniknąć powalenia tego drzewa? Tawfik jest przekonany, że rozum przeważy nad fanatyzmem; wspomina spotkanie, które naznaczyło jego życie. 12 września 2006 roku w swoim wystąpieniu na Uniwersytecie w Ratyzbonie Benedykt XVI wskazał na rozłam między wiarą a rozumem jako na powód wielu nieszczęść, z którymi islamski świat wciąż się mierzy: „Postępowanie niezgodne z rozumem jest wbrew naturze Boga”. Kilka dni później Tawfik zostaje przyjęty przez Ojca Świętego w Castel Gandolfo wraz z członkami Rady ds. Islamu we Włoszech. „Na zakończenie spotkania podszedłem, by uścisnąć rękę papieżowi, mówiąc mu: «Dziękuję, że Jego Świątobliwość przypomniał nam Awerroesa i jego odważną walkę o pojednanie wiary i rozumu». Na co on popatrzył mi w oczy i z uśmiechem powiedział mi: «A więc niech pan mówi o tym swoim!». Potrzebujemy ludzi, którzy będą nam o tym przypominać, jeśli chcemy, żeby Irak i Środkowy Wschód nie zdradziły swojego powołania. A ja proszę Boga, by Niniwa znów była doliną wspólnego życia”.

ZDJĘCIA

1. Ucieczka jazydów przed natarciem Państwa Islamskiego. Wielu pozostało uwięzionych w górach Jebel Sinjar