Roztargnienie (rozproszenie) ludzkiej natury

Bez zaangaĹźowania naszej wolności, nic nie jest w stanie uprzystępnić się (zakomunikować się) nam w taki sposĂłb, Ĺźeby sprowokować nasz wzrost, dojrzewanie, a więc i lepsze rozumienie i gustowanie (smakowanie) bytu i Ĺźycia. Zmuszeni jesteśmy rozpocząć od pewnej smutnej obserwacji: okazuje się, Ĺźe człowiek moĹźe łatwo zapomnieć o samym sobie. W swoim Peer Gynt powiada Ibsen: "O słońce, cudzie (słońce prawdy i prawdziwej przyjemności, słońce bytu i Ĺźycia), rzucałoś swoje promienie do pustej izby; właściciel mieszkania był zawsze nieobecny". Właścicielem, o ktĂłrym mowa, jesteśmy my, zawsze nieobecni w swoim mieszkaniu, chyba, Ĺźe jakiś ostry bĂłl albo straszny lęk powodują, Ĺźe na moment powracamy do siebie. Ale rĂłwnieĹź ten powrĂłt jest nieświadomy. Jesteśmy na zewnątrz samych siebie i dlatego siebie nie rozumiemy, i gubimy kontakt z tym, co w nas jest godne podziwu. Kierkegaard stwierdza w pewnym momencie w swoim dzienniku: "Śmierć, piekło, do wszystkiego mogę się zdystansować, ale nie do samego siebie, nie potrafię zapomnieć siebie samego, nawet gdy śpię". Obydwie rzeczy są prawdziwe: to, Ĺźe jesteśmy przywiązani do samych siebie nawet podczas snu, a jednak na jawie, gdy jesteśmy panami swoich oczu, wraĹźeń, jesteśmy rozproszeni, jakby oderwani od siebie. I tak oto przez długi odcinek drogi Ĺźycia, zanim zaczniemy być czytanymi pomiędzy wierszami (jak napisał kiedyś Ĺźartobliwie Clericetti, dowodząc, iĹź prawdziwy humor rodzi się z melancholii), zapominamy o wielkości, ktĂłrą dĹşwigamy na plecach, i dlatego pozbawieni jesteśmy smaku owego ĹşrĂłdła, z ktĂłrego nasze Ĺźycie czerpie swĂłj pierwotny impet (poryw). Przeczytam wam fragment tekstu, w ktĂłrym opisana została naprawdę w cudowny sposĂłb istota owej sugestywności, ktĂłrą jest nasze Ĺźycie, a ktĂłrej sobie nie uzmysławiamy. Tekst zaczerpnięty został z dramatu Camus "Caligula", akt I, scena IV. Cesarz rzymski Caligula wraca po dłuĹźszej nieobecności. I rozmawia z jednym ze swoim powiernikĂłw, Elicone.

Syntezę tego fragmentu można by chyba oddać przy pomocy paradoksu, dającego się wyrazić słowami tegoż samego Camus: "Soyez rèalistes, demandez l`impossible", "Bądźcie realistami, proście o niemożliwe".

Ja, więź (relacja) z nieskończonością

Oto miara człowieka, o ktĂłrym wcześniej mĂłwiliśmy. Skoro jego mieszkanie jest zawsze puste, pozbawione swego właściciela, słońce nie moĹźe go oświetlić, nie moĹźe uczynić go widzialnym swoimi promieniami. Nie jest realistą człowiek, ktĂłry Ĺźyje nie pożądając tego, co niemoĹźliwe, nie otwierając się na niemoĹźliwe, ktĂłry Ĺźyje bez związku z czymś poza: bez względu na to jakich owo "poza" sięga granic. W Zmyśle Religijnym czytaliśmy raz i drugi, czym jest ludzka rzeczywistość: jest więzią (relacją, związkiem) z nieskończonością. Nieskończonością, albo "niemoĹźliwością". Nie wolno nam jednak uciec przed pewną konstatacją. Caligula jest nienasycony, podobnie jak Ĺźaden człowiek nigdy nie jest całkowicie i we wszystkim usatysfakcjonowany, poniewaĹź nawet pośrĂłd największej satysfakcji pojawia się Ăłw oścień, Ăłw kolec, ktĂłry wyraĹźa pytanie: "A potem?". Satysfakcja się skończyła. Człowiek, ludzkie ja, oznacza miarę niewspółmierną z Ĺźadnym innym moĹźliwym do osiągnięcia obiektem. W Jeune fille Violaine Claudela znaleźć moĹźna zdanie Piotra z Craon, ktĂłry mĂłwi: "To, co nienasycone pochodzić moĹźe jedynie z tego, co nieugaszone (niegasnące)". Fakt, iĹź człowiek jest zwierzęciem nienasyconym oznacza, Ĺźe podmiotem tej rzeczywistości, ktĂłrej na imię człowiek, jest podmiot "niegasnący". Caligula mĂłwi o "księżycu", albo o "szczęściu", albo "nieśmiertelności. Nienasyconość moĹźe pochodzić jedynie od czegoś niegasnącego. Nienasyconość jest znakiem Przeznaczenia. Oto wyłania się owo wielkie słowo, od ktĂłrego nikt, choćby się nie wiem jak wysilał, sprężał, choćby był nie wiem jak zręczny, nie jest w stanie się odciąć, nawet nie śmie. Nieśmiertelne przeznaczenie zaznacza się w ludzkim doświadczeniu nienasyconości.

Rozum i zmysł (poczucie) tajemnicy

Naucza Zmysł Religijny: natura człowieka, ta, ktĂłrą Biblia zwie sercem, jest wymogiem prawdy, sprawiedliwości, miłości, szczęścia (prawda, miłość, itd.) są słowami bez granic, jeśli stawia się im granice, gubią swoją specyficzną treść). A rozum jest miejscem gdzie wszystko to wychodzi na jaw (jawi się nam przed oczyma) zaczyna stawać się naszym doświadczeniem. My definiujemy rozum jako świadomość rzeczywistości według totalności (całości) jej czynnikĂłw. Znaczy to, Ĺźe jeśli zabraknie choćby jednego spośrĂłd miliarda czynnikĂłw, przestaje być prawdą to, co człowiek uwaĹźa, co twierdzi na temat jakiejś cząstki rzeczywistości. Dlatego najpiękniejszą i najgłębszą emocją jakiej doświadczamy jest zmysł (poczucie) tajemnicy: tu znajduje się zalążek kaĹźdej sztuki, kaĹźdej wiedzy. Człowiek, ktĂłry nie jest juĹź więcej zĹźyty z poczuciem tajemnicy, ktĂłry utracił zdolność do ciągłego zachwytu i pokory w obliczu stworzenia, to człowiek martwy, jego oczy zgasły. Pisze Einstein: "Nikt nie moĹźe uchylać się od pełnego szacunku uczucia, kontemplując tajemnice wieczności i zadziwiającej struktury rzeczywistości. Wystarczy, Ĺźe człowiek stara się choć trochę wniknąć w te tajemnice dzień po dniu, nigdy nie ustając, nigdy nie tracąc świętej ciekawości nieskończoności, Ĺźeby w urzekającym podziwie natury objawił mu się umysł aĹź tak przewyĹźszający jakikolwiek inny, Ĺźe w porĂłwnaniu z nim cała ludzka inteligencja razem wzięta jest kompletnym zerem".

Wewnątrz tego wszystkiego, o czym wspomnieliśmy, choć tylko ogólnie, jak przystało na prowokację, mieści się nasze życie. Kiedy mówimy albo myślimy o Przeznaczeniu, chodzi o nasze życie. Przeznaczenie jest tym, do czego człowiek nieuchronnie dąży, tak samo jak nieuchronny jest fakt, że nie my stworzyliśmy samych siebie.

Poszukiwanie na nowo, kroczenie w kierunku własnego Przeznaczenia jest powodem, dla którego człowiek budzi się rano, przynaglony przez każdy rodzaj instynktowności, każdy rodzaj naturalnej dynamiki, każdy rodzaj ciekawości, każdy rodzaj pociągu, któremu podlega uczuciowość. Nie istnieje nic takiego, co nie popychałoby (nie pobudzałoby) do dania odpowiedzi, do rozpoznania i uznania, do miłosnego przygarnięcia, do powiedzenia tak owemu "niezmierzonemu", które jest własnym Przeznaczeniem. To Einstein nazywa je Tajemnicą - nie Ojciec Kościoła.

Sytuacja, w ktĂłrej Ĺźyjemy

Nie powinniśmy ograniczać się do powtarzania znanych słów, utartych i pozbawionych żaru, tzn. żywej treści. Ta uwaga jest niestety konieczna, naprawdę konieczna, ze względu na sytuację, w której żyjemy. W istocie, sytuacja, w której żyjemy, sprzyja roztargnieniu. Ja miałem jeszcze to szczęście, że przez wiele lat przywoływano mnie codziennie do świadomości Tajemnicy. Codziennie przez dwanaście lat. Byłem w seminarium, wstąpiłem tam mając dziesięć lat i codziennie rano i wieczorem, przynajmniej dwa razy na dzień, byłem przywoływany do Tajemnicy, do siebie samego.

Dlatego czuję Tajemnicę, kiedy wypowiadam słowo "ja", czuję ją kiedy mówię "zrobiłem źle", kiedy mówię o pragnieniu szczęścia. Cały trud życia, który nakłada na nas Bóg, dany jest nam po to, by uczynić nas przyjaciółmi w owym poczuciu swojego "ja", by uczynić nas towarzyszami w doświadczeniu ludzkiego "ja", byśmy nie wędrowali samotnie. I nie dlatego, żebyśmy się bali być sami (w istocie nigdy nie jest się samemu) ale ze względu na litość (pietà) względem innych; ze względu na litość wobec obcych, którzy w przeciwnym razie pozostaliby obcymi. Rzeczywiście, wystarczy że ludzie zapłoną tym uczuciem (poczuciem) i już przestają być sobie obcy.

"Kościół epoki nowożytnej nie jest już taki jak kiedyś, nie jest już Kościołem pogan, którzy stali się chrześcijanami, lecz Kościołem pogan, którzy jeszcze zwą się chrześcijanami, a w rzeczywistości stali się poganami"

Ten sąd pochodzi od kardynała Ratzingera. Pogaństwo oznacza zapomnienie o Przeznaczeniu, a więc oznacza "pustkę", ponieważ Przeznaczenie to cała tkanka i materiał, z których uczynione jest człowieczeństwo w najgłębszych pokładach serca, w najgłębszych zakątkach nerwów. Jeśli człowiek zapomina o Przeznaczeniu jest pusty.

Księżyc jest znacznie bliżej niż zdawało się Caliguli. Caligula pomylił jedynie ilość kroków albo kierunek.

W Dialogach z Leucò Pavese napisał: "Rzeczy nieśmiertelne, [księżyc, szczęście, nieśmiertelność] są odległe od was ledwo o dwa kroki". A Esiodo odpowiada Mnemosyne [dwie postaci z DialogĂłw]: "Nie jest rzeczą trudną wiedzieć o tym, trudniej ich dotknąć". Uczynić częścią doświadczenia owo "poza" jest rzeczą trudną. "Dzieli nas subtelny mur", mĂłwił Rilke, zwracając się do Boga.

Nie ma takiej chwili, nawet najbardziej banalnej, która nie wypływałaby z sekretu (tajemnicy) początku. Tak mówi Jezus w Ewangelii: nawet jedno słowo powiedziane żartem nie jest bez znaczenia dla wieczności, zdamy sprawę z każdego słowa powiedzianego żartem. Każde słowo powiedziane żartem posiada miarę nieskończoną, nieskończoną wagę. Bez tej perspektywy, bez tej hipotezy (nazwijmy ją właśnie tak), przestaje istnieć człowiek, istnieje bestia, która ma w nosie Przeznaczenie (to znaczy samą siebie) i w swoich działaniach kieruje się niejasną sugestią danej chwili, która powoduje wstrząs i rozpływa się między palcami. Przeznaczenie, darowanie się mu, więź z Przeznaczeniem jest punktem docelowym każdego ranka, kiedy człowiek budzi się ze snu, każdego aktu, który wypływa z ludzkiego ja, dzięki czemuś, co ów akt wzbudza. Istnieją dwie postawy: ta, którą reprezentuje Caligula (nie sposób dotrzeć do obiektu) i ta, opisana przez Kafkę: "Istnieje punkt docelowy, ale nie ma drogi", aby go osiągnąć. Która jest bardziej smutna? Ta druga. Widzieliśmy defilujących przez Mediolan, na czele z mediolańskim kardynałem, trzystu pięćdziesięciu przywódców religijnych, trzysta pięćdziesiąt sposobów wyobrażania sobie owego czegoś niemożliwego, wyobrażania sobie Tajemnicy, Przeznaczenia. Obraz wzruszający, nie smutny. Natomiast postawa, wyrażająca się twierdzeniem: "Istnieje punkt docelowy, ale nie ma doń drogi" jest niszcząca, to tak jakby życie popełniło samobójstwo. Desperacja jest totalna.

Wielka okazja

W sztuce "Jest północ, doktorze Schweitzer", w pewnym momencie bohater mĂłwi do pielęgniarki Marii: "KaĹźda wielka egzystencja rodzi się ze spotkania z wielkim przypadkiem", to znaczy rodzi się ze spotkania z wielką okazją. WyobraĹşmy sobie teraz tamtych dwu ludzi, ktĂłrzy na ścieĹźce, nieopodal rzeki Jordan, zaczęli iść za owym indywiduum, ktĂłry obudził ich zainteresowanie, wskutek pewnej wzmianki, jaką poczynił na jego temat wielki prorok Jan Chrzciciel. Starając się nie być zauwaĹźonymi, poszli za tym człowiekiem. On obrĂłcił się i powiedział: "Czego szukacie?; zapytali: "Mistrzu, gdzie mieszkasz?". "ChodĹşcie a zobaczycie", odpowiedział, i poszli, i pozostali z Nim przez cały ten dzień. Kiedy wrĂłcili, Andrzej spotkał brata Szymona i powiedział mu: "Spotkaliśmy Mesjasza". Tekst nie wyjawia nam o czym ze sobą mĂłwili. Wielka egzystencja (wielkie Ĺźycie) rodzi się ze spotkania z wielką okazją. "Ja jestem drogą"; istnieje człowiek, ktĂłry to powiedział, człowiek, ktĂłry odezwał się w ten sposĂłb do otaczającej go grupy ludzi. Nikt z ludzi nigdy czegoś takiego nie powiedział, nie odwaĹźył się pomyśleć o czymś takim. W drugim tomie Szkoły WspĂłlnoty czytamy, Ĺźe im bardziej człowiek posiada rozwinięty zmysł (poczucie) więzi z tajemnicą (tzn. im bardziej podobny jest do Caliguli), tym mniej skłania się ku temu, Ĺźeby siebie uznać za księżyc. Im bardziej człowiek posiada rozwinięty zmysł tajemnicy, tym bardziej czuje się mały wobec niemoĹźliwego. Stąd teĹź wszyscy wielcy załoĹźyciele religii mĂłwili: pokaĹźemy wam drogę, idĹşcie za nami, trzymajmy się drogi, a nie: "Ja jestem drogą, poniewaĹź Ja jestem prawdą i Ĺźyciem". Mieliśmy i mamy wielką okazję, istnieje punkt docelowy, i istnieje droga. To łączy nas (jednoczy nas) bardziej od jakiejkolwiek naturalnej i cielesnej więzi. "Pogaństwo", o ktĂłrym mĂłwi Ratzinger, wskazuje na lekceważąco obojętną i wszechpotężną postawę dzisiejszego człowieka, dla ktĂłrego nie istnieje nic świętego, nic czcigodnego, chyba tylko to, co jest jego własnym dziełem. A potem wszystko niszczeje: to co Ăłw człowiek tworzy - zdycha, a to czym zarządza - obraca się w popiół.

Magister adest

Filozof Severino, w jednym ze swoich ostatnich artykułów napisał: "Zuchwałość chrześcijaństwa polega na tym, że człowiek, śmiertelnik jest wiecznością (jest odwieczny). Ale przekonanie, że wieczność stała się ciałem, nie było przez kulturę grecką uznane jedynie za zuchwałość. Wszyscy, w istocie, mogli stawiać swoje hipotezy. Również owych trzystu pięćdziesięciu przywódców religijnych, którzy przebywali przed kilku miesiącami w Mediolanie, mogło stawiać trzysta pięćdziesiąt różnych hipotez odnośnie tych spraw i nikt nie ma prawa zakazywać jakiejś hipotezy. Ale hipoteza chrześcijańska nie jest "możliwa": ludzie rzucają się przeciwko niej, zabija się ją jak zabito Chrystusa. Kultura grecka nie uznawała jej za zuchwałość ale za szaleństwo, za bezbożność, za zaćmienie rozumu. Cóż za oszustwo! Jeśli rozum człowieka jest okiem otwartym na oścież bez granic, to miarę rozumu wyznacza kategoria możliwości. W takim razie co miałoby znaczyć, że "coś jest niemożliwe". Dla Boga nie ma nic niemożliwego. Cóż może wiedzieć o możliwości albo niemożliwości człowiek, którego egzystencja jako taka była niemożliwa, dopóki Ktoś Inny nie uczynił jej realną? Jakiż rodzi się głęboki podziw względem wartości i godności człowieka, jeśli zastanowimy się nad nienasyceniem Caliguli. Dlatego też chrześcijaństwo zwie się Ewangelią, dobrą nowiną, jak napisał Jan Paweł II w swojej pierwszej i fundamentalnej encyklice. W naszym bożonarodzeniowym manifeście napisaliśmy "Magister adest: Mistrz jest tutaj", droga jest tutaj.

W "Jest północ, doktorze Schweitzer", ojciec Carlo, ktĂłry jest zasadniczą postacią książki, choć przemyka się jak szybki cień na niewielu stronach, mĂłwi uśmiechając się: " ... aleĹź popatrz, BĂłg, kiedy angaĹźuje nas do swojej walki, nie myśli o drobiazgach, ktĂłre cię pogrążają, bierze nas takimi jakimi jesteśmy, dobrego i złego. Jeśli wsadzisz do ognia kloc, wszystko płonie, rĂłwnieĹź robaki, ktĂłre go zĹźerają...". To znaczy, Ĺźe niemoĹźliwa jest objekcja wobec uznania wielkiej wieści, wielkiej obecności. Gdyby Jezus uczynił się dotykalnie obecnym, tak jak jest obecny w głębi z jaką podtrzymuje w istnieniu kaĹźde stworzenie (wszystko, istotnie, w Nim istnieje), gdyby przeszedł tędy? Niewidzialne jest na odległość dwĂłch krokĂłw, nietrudno go dotknąć, wchodzi wewnątrz naszego doświadczenia, jest czynnikiem naszego fizycznego doświadczenia.

Musimy sobie pomĂłc w rozumieniu tych spraw, i dlatego jesteśmy razem. Jedynym zastrzeĹźeniem, jakie moĹźna by postawić Chrystusowi, jest to: "OdejdĹş ode mnie, bo jestem grzesznikiem, bo jestem pełen grzechĂłw", jedynym zastrzeĹźeniem mĂłgłby być wstyd. Tak jakby nas nie znał, jakby nie znał dokładnie całego robactwa, jakie nosimy w sobie... Cała pycha polega na tym, Ĺźe pretendujemy do bycia doskonałymi, zamiast pragnąć być świętymi, tzn. ludĹşmi, jak trafnie zauwaĹźono we wstępie do książki I Santi di Martindale. KtĂłregoś dnia, kiedy Andrzej, po tym jak był tam, aby go słuchać, wrĂłcił do rodziny, Ĺźona zrozumiała, Ĺźe ma coś takiego na twarzy, nie maskę, ale coś takiego, co zmieniło sposĂłb, w jaki na nią patrzy. Teraz patrzył na nią w inny sposĂłb, i, kiedy przytulił ją do siebie tamtego wieczoru, nie rozumiała co się dzieje, nigdy jej tak nie obejmował. Jeśli rozpoznaje się i uznaje Wielką Obecność, wielką okazję, Ĺźycie zmienia się. JakĹźeĹź inny, choć piękny, jest wiersz Pär Lagerkvista, dedykowany Ĺźonie:

"Zamknij swoje oczy, najdroĹźsza,
żeby nie odbijał się w nich świat.
Rzeczy są nam zbyt bliskie,
przeszkadzają nam
rzeczy, którymi nie jesteśmy my
tylko my powinniśmy być
Świat dookoła przepadł,
miłość objawia wszystko,
że jesteś ty
Swoje oczy zamknij".

To nazywa się grób. Wszystkie działania zamykają się w grobie, same z siebie wtrącają się do więzienia, i z upływem czasu stają się w tym więzieniu larwami.

Konsystencja każdego działania

Natomiast ktoś, kto rozpoznaje Go i uznaje, kto mówi Mu: "Ja jestem taki jaki jestem, ale Ty mnie akceptujesz, kochasz mnie", przeżywa działania, które podejmuje, budząc się rano (owszem nie wszystkie, bo nie jeszcze nie potrafi, ale coraz więcej), nawet te najmniejsze, jako pozostające w służbie czegoś większego, w służbie świata, ofiarując Bogu stronę książki, którą czyta, ból głowy, który mu doskwiera, albo płacz swojej matki, albo jakieś jej tajemnicze niezadowolenie. "Ofiarować" to największe z istniejących słów, ponieważ oznacza, że konsystencją działania jest On. Rodzi się modlitwa, żeby On ukazał się wszystkim wewnątrz owego działania. Jest to pasja dawania świadectwa, tak, że nasze ja, słabe, ze wszystkimi robakami, jakie toczą je od wewnątrz, otwiera się na pragnienie, aby cały świat Go poznał. Aby życie wszystkich ludzi było mniej duszące, mniej egoistyczne, żeby mniej było "nicością", mniej więzieniem, grobem, a bardziej "życiem", żeby było lepsze. Jak wyraża to wiersz Ady Negri: "Młodości moja, nie straciłam ciebie", pisze poetka w wieku siedemdziesięciu lat, "pozostałaś w głębi istnienia. Tyś to, choć inna jesteś, bez listowia i bez kwiatów, pozbawiona oblicza, które miałaś onego czasu, który nie wróci, bez pieśni, inna jesteś, piękniejsza; kochasz nie żądając, by być kochaną. Każdy kwiatku, co rozkwitasz, każdy rodzący się owocu, każda dziewczynko, która żyjesz, czyń dzięki Bogu". Człowiek kocha kwiat nie dlatego, że może go zerwać, kocha owoc, nie dlatego, że może go ugryźć: tu chodzi o coś, co zwie się wspaniałomyślnością, darmowością (gratuità), bez której, ktoś, obejmowany ramionami, przytulany, w gruncie rzeczy nie jest przytulany, a dziecko obsypywane pocałunkami, nie jest całowane.

Kiedyś odbywałem spacery drogą z jednej liguryjskiej wioseczki do drugiej, leżącej opodal, a jako Ĺźe na owej drodze znajdowało się pewne charakterystyczne miejsce, stało się ono ulubionym miejscem spotkań wielu zakochanych par z tamtej okolicy. Ja przechodziłem tamtędy co wieczĂłr, odmawiając kilka Zdrowaś Maryjo, modląc się do Madonny o ich przyszłość. Miejsce to było przepiękne. Tamtego wieczoru myśli moje były trochę czarne, dręczył mnie smutek, ktĂłrego nie mogłem się pozbyć, w pewnym momencie pomyślałem: "Ĺťadna z tych osĂłb, nie posiadając tego, co mnie zostało dane, któş wie dlaczego, nie moĹźe widzieć rzeczy tak jak ja je widzę". W tamtym momencie, zobaczyłem, nad morzem, pod przeczystym, pozbawionym księżyca, niebem, rojącym się jedynie od gwiazd, most Drogi Mlecznej, szlak Drogi Mlecznej jasny jak tęcza, na ktĂłrą patrzą wszystkie dzieci. Z pewnością Ĺźadna z par nie zauwaĹźyła tego wspaniałego mostu nad morzem... Kto cię przyjmuje, Panie, patrzy na rzeczy w inny sposĂłb, traktuje je w inny sposĂłb. I rozumie, Ĺźe stworzony został przez miłosierne Przeznaczenie, ojcowskie, ktĂłre stało się człowiekiem jak my i umarło dla nas, aby stało się jasne, Ĺźe natura całej rzeczywistości jest dobra, i Ĺźe nawet śmierć jest dla zwycięstwa Ĺźycia. Ĺťyczę wam więc tego, co Miłosz w książce Miguel MaĂąara wkłada w usta zakonnego brata: "Moje serce jest radosne jak gniazdo, ktĂłre pamięta i jak ziemia, ktĂłra, przykryta śniegiem, Ĺźywi nadzieję, poniewaĹź wie, Ĺźe wszystko jest tam, gdzie winno być i zmierza ku temu, ku czemu powinno zmierzać, czyli do miejsca znaczonego wiedzą, ktĂłra, niech za to chwała będzie Niebu, nie jest naszą wiedzą". Tą wiedzą jest Ăłw Człowiek, ktĂłry jest z nami, jest nią BĂłg, ktĂłry stał się człowiekiem... Jesteśmy razem, Ĺźeby pĂłjść za Nim i w ten sposĂłb nauczyć się kim jesteśmy, a przede wszystkim czym jest nasze Przeznaczenie. Tak, Ĺźeby dobroć wypaliła całe zło a śmierć kaĹźdego dnia zwyciężana była przez Ĺźycie. Oby dla nas stało się bardziej jasne, Ĺźe wszystko jest tam, gdzie powinno być i zmierza, dokąd powinno zmierzać, czyli do miejsca znaczonego wiedzą, ktĂłra nie jest naszą wiedzą: to jest tak jak księżyc dla Caliguli...

tłum. ks. Joachim Waloszek